კა­ხეთ­ში, მდი­ნა­რე კი­სის­ხე­ვის მხა­რეს, შე­მაღ­ლე­ბულ ად­გილ­ზე რო­მან­ტიზ­მის ფუ­ძემ­დე­ბელ­მა, სა­ხე­ლო­ვან­მა ქარ­თ­ველ­მა პო­ეტ­მა ალექ­სან­დ­რე ჭავ­ჭა­ვა­ძემ მო­მა­ჯა­დო­ე­ბე­ლი ბუ­ნე­ბის წალ­კოტ­ში, მა­მა­პა­პი­სე­ულ მი­წა­ზე ააგო სა­სახ­ლე და კა­რის ეკ­ლე­სია. წი­ნან­დ­ლის მა­მულ­ში მან ულა­მა­ზე­სი ბა­ღის გა­შე­ნე­ბაც გა­დაწყ­ვი­ტა. 

ეს მა­მუ­ლი ალექ­სან­დ­რე ჭავ­ჭა­ვა­ძემ, რო­გორც ერ­თა­დერ­თ­მა ვაჟ­მა, მა­მის­გან მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბით მი­ი­ღო. 1835 წელს სა­ხა­ზი­ნო ბან­კი­დან სეს­ხად აიღო 800 მა­ნე­თი, ამ ფუ­ლის ნა­წი­ლი მა­მუ­ლის გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბას მო­ახ­მა­რა, ნა­წი­ლით კი სა­სახ­ლის მშე­ნებ­ლო­ბა და­იწყო.

ალექ­სან­დ­რე პე­ტერ­ბურ­გ­ში და­ბა­დე­ბულ-გაზ­რ­დი­ლი და დე­დო­ფალ ეკა­ტე­რი­ნე მე­ო­რის ნათ­ლუ­ლი გახ­ლ­დათ. პე­ტერ­ბურ­გ­ში ცხოვ­რე­ბამ მის გე­მოვ­ნე­ბა­სა და ცხოვ­რე­ბის წეს­ზე თა­ვი­სე­ბუ­რი კვა­ლი და­ტო­ვა. წი­ნან­დ­ლის სა­სახ­ლეც

ბაღ­ში და­ცუ­ლია და­სავ­ლუ­რი, აღ­მო­სავ­ლუ­რი და ამე­რი­კუ­ლი წარ­მო­შო­ბის მცე­ნა­რე­თა მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი ჯი­შე­ბი. აქ ვხვდე­ბით ვე­ლუ­რი ბუ­ნე­ბი­სა და დე­კო­რა­ტო­რის მი­ერ შექ­მ­ნი­ლი ლან­დ­შაფ­ტე­ბის სა­ო­ცარ სინ­თეზს. ბაღ­მა წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში იერ­სა­ხე იც­ვა­ლა, ძვე­ლე­ბუ­რი ელ­ფე­რი და­კარ­გა. ამ­ჟა­მად მუ­ზე­უ­მი, ბა­ღი და ძვე­ლი ღვი­ნის მა­რა­ნი იჯა­რი­თაა გა­ცე­მუ­ლი.

ჭავ­ჭა­ვა­ძე­ე­ბის ოჯა­ხის დი­დე­ბულ ცხოვ­რე­ბა­ზე, მათ ბედ­ნი­ე­რე­ბა­სა და მწუ­ხა­რე­ბა­ზე, სიყ­ვა­რულ­სა და იმედ­გაც­რუ­ე­ბა­ზე, წარ­მა­ტე­ბა­სა და წა­რუ­მა­ტებ­ლო­ბა­ზე კუ­რა­ტო­რის მო­ვა­ლე­ო­ბის შემ­ს­რუ­ლე­ბე­ლი, ქალ­ბა­ტო­ნი ელე­ნა ბა­ტი­აშ­ვი­ლი გვე­სა­უბ­რა.

ალექ­სან­დ­რე გარ­სე­ვა­ნის ძე ჭავ­ჭა­ვა­ძე და­ი­ბა­და პე­ტერ­ბურ­გ­ში, 1786 წელს. ალექ­სან­დ­რე იმ­პე­რა­ტო­რის კარ­ზე იზ­რ­დე­ბო­და, ამ ფაქ­ტ­მა მის აღ­ზ­რ­და­ში გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი რო­ლი ითა­მა­შა. მან ბავ­შ­ვო­ბი­დან შე­ის­წავ­ლა ფრან­გუ­ლი, რუ­სუ­ლი, გერ­მა­ნუ­ლი, თურ­ქუ­ლი, სპარ­სუ­ლი ენე­ბი. სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში დაბ­რუ­ნე­ბულ­მა ალექ­სან­დ­რემ ქარ­თუ­ლი კულ­ტუ­რის გან­ვი­თა­რე­ბას მთე­ლი სი­ცოცხ­ლე მი­უძღ­ვ­ნა. წი­ნან­დალ­ში ჭავ­ჭა­ვა­ძე­ე­ბის სა­სახ­ლე­ში იკ­რი­ბე­ბოდ­ნენ ქარ­თუ­ლი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის წარ­ჩი­ნე­ბუ­ლი წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი, უცხო­ე­ლი დიპ­ლო­მა­ტე­ბი და ხე­ლო­ვა­ნე­ბი. სა­სახ­ლე სხვა­დას­ხ­ვა დროს მას­პინ­ძ­ლობ­და ნი­კო­ლოზ ბა­რა­თაშ­ვილს, გრი­გოლ ორ­ბე­ლი­ანს, ვახ­ტანგ ორ­ბე­ლი­ანს, გი­ორ­გი ერის­თავს, ალექ­სან­დ­რე პუშ­კინს, ალექ­სან­დ­რე გრი­ბო­ე­დოვს, მი­ხე­ილ ლერ­მონ­ტოვს, ალექ­სან­დ­რე დი­უ­მას და სხვა ბუმ­ბე­რაზ პი­როვ­ნე­ბებს. ეს არ იყო მხო­ლოდ სა­ზაფხუ­ლო რე­ზი­დენ­ცია, ეს გახ­ლ­დათ კულ­ტუ­რის დი­დი კე­რა. აქ ხში­რად იმარ­თე­ბო­და ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი სა­ღა­მო­ე­ბი, გრი­ბო­ე­დოვ­მა პირ­ვე­ლად აქ წა­ი­კითხა თა­ვი­სი "ვაი ჭკუ­ი­სა­გან".

წი­ნან­დალ­ში, ჭავ­ჭა­ვა­ძე­ე­ბის სა­სახ­ლე­ში მშვი­დად მი­ე­დი­ნე­ბო­და ნი­ნოს, ეკა­ტე­რი­ნეს, და­ვი­თი­სა და სო­ფი­ოს ბავ­შ­ვო­ბის ნა­თე­ლი წლე­ბი. ვინ იფიქ­რებ­და, რომ მათ ასე­თი ბო­ბო­ქა­რი და რთუ­ლი ცხოვ­რე­ბის გზა ელო­დათ წინ. ალექ­სან­დ­რემ შვი­ლე­ბის აღ­ზ­რ­და პე­ტერ­ბურ­გი­დან თბი­ლის­ში ჩა­მო­სულ პრას­კო­ვია არ­სე­ნი­ე­ვას - გე­ნე­რალ ახ­ვერ­დო­ვის მე­უღ­ლეს მი­ან­დო. პრას­კო­ვია უაღ­რე­სად გა­ნათ­ლე­ბუ­ლი, მხატ­ვ­რო­ბი­სა და მუ­სი­კის ნი­ჭით და­ჯილ­დო­ე­ბუ­ლი, მწერ­ლო­ბი­სა და ხე­ლოვ­ნე­ბის მცოდ­ნე ქალ­ბა­ტო­ნი გახ­ლ­დათ. სწო­რედ პრას­კო­ვი­ას ოჯახ­ში გა­იც­ნო ნი­ნო ჭავ­ჭა­ვა­ძემ გრი­ბო­ე­დო­ვი და მშობ­ლე­ბის თან­ხ­მო­ბით 1828 წელს იქორ­წი­ნეს. შემდეგ აქვე განვითარდა მათი ცნობილი და ტრაგიკული სასიყვარულო ამბავი.

ალექ­სან­დ­რე ჭავ­ჭა­ვა­ძის სა­სახ­ლემ რამ­დენ­ჯერ­მე გა­ნი­ცა­და სა­ხეც­ვ­ლი­ლე­ბა: თა­ვი­დან სა­სახ­ლე­ში 28 სა­ძი­ნე­ბე­ლი და რამ­დე­ნი­მე სა­ლო­ნი იყო. სა­სახ­ლე ფარ­თო აივ­ნე­ბით გახ­ლ­დათ გარ­შე­მორ­ტყ­მუ­ლი. მი­სი ში­და ინ­ტე­რი­ე­რი ევ­რო­პულ სტილ­ზე იყო მოწყო­ბი­ლი, რაც იმ დრო­ი­სათ­ვის უდი­დეს იშ­ვი­ა­თო­ბას წარ­მო­ად­გენ­და. ინ­ტე­რი­ე­რი გა­ფორ­მე­ბუ­ლი გახ­ლ­დათ XVIII-XIX სს-ის ქარ­თუ­ლი, რუ­სუ­ლი და ფრან­გუ­ლი ავე­ჯით, სარ­კე­ე­ბით, ფო­ტო­ე­ბით, ფერ­წე­რი­სა და ლი­თოგ­რა­ფი­ის ნი­მუ­შე­ბით, დღემ­დე შე­მორ­ჩე­ნი­ლია ჩი­ნუ­რი, იაპო­ნუ­რი, ფრან­გუ­ლი, გერ­მა­ნუ­ლი, იტა­ლი­უ­რი, ქარ­თუ­ლი თუ რუ­სუ­ლი ჭურ­ჭე­ლი, მუ­სი­კა­ლუ­რი ინ­ს­ტ­რუ­მენ­ტე­ბი: ორი პი­ა­ნი­ნო და ერ­თი რო­ი­ა­ლი. დამ­თ­ვა­ლი­ე­რე­ბელს დღე­საც შე­უძ­ლია ნა­ხოს ძვე­ლე­ბუ­რი მე­მო­რი­ა­ლუ­რი შან­დ­ლე­ბი, გა­ზის ლამ­პე­ბი, ჭავ­ჭა­ვა­ძე­ე­ბის სა­ყო­ფაცხოვ­რე­ბო და პი­რა­დი ნივ­თე­ბი. უც­ვ­ლე­ლი სა­ხი­თაა შე­მორ­ჩე­ნი­ლი ალექ­სან­დ­რეს კა­ბი­ნე­ტი.

1854 წელს, წი­ნან­დ­ლის მა­მუ­ლებს შა­მი­ლის რაზ­მი შე­მო­ე­სია, სა­სახ­ლე და­არ­ბი­ეს და გა­დაწ­ვეს. ალექ­სან­დ­რეს ვაჟ­მა, და­ვით­მა, შეძ­ლე­ბის­დაგ­ვა­რად მო­ა­ხერ­ხა სა­სახ­ლის აღ­დ­გე­ნა, მაგ­რამ ის მას­შ­ტა­ბე­ბი ვე­ღარ და­იბ­რუ­ნა. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით ვა­ლის გა­და­უხ­დე­ლო­ბა გახ­და ჭავ­ჭა­ვა­ძე­ე­ბის გა­კოტ­რე­ბის მი­ზე­ზი და აღე­ბუ­ლი ვა­ლის სა­ნაც­ვ­ლოდ ად­გილ-მა­მუ­ლე­ბი სა­უფ­ლის­წუ­ლო დე­პარ­ტა­მენ­ტ­მა შე­ი­ძი­ნა, რის შემ­დე­გაც მოწ­ვე­უ­ლი სპე­ცი­ა­ლის­ტე­ბის თა­ოს­ნო­ბით გა­ჩაღ­და ზო­გი­ერ­თი შე­ნო­ბა-ნა­გე­ბო­ბის გა­და­კე­თე­ბა და ახ­ლის მშე­ნებ­ლო­ბა.

ნა­წი­ლობ­რი­ვი რე­კონ­ს­ტ­რუქ­ცია გა­ნი­ცა­და ჭავ­ჭა­ვა­ძი­სე­ულ­მა სა­სახ­ლე­მაც, რო­მელ­საც სამ­ხ­რე­თი­სა და ჩრდი­ლო­ე­თის მხრი­დან გა­ნუ­ახ­ლ­და ფა­სა­დე­ბი. სა­უფ­ლის­წუ­ლო მა­მუ­ლის უწყე­ბის ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლე­ბი ჭავ­ჭა­ვა­ძი­სე­ულ ნივ­თებს ხე­ლა­ღე­ბით ყიდ­დ­ნენ, ჩუქ­ნიდ­ნენ, სა­ქარ­თ­ვე­ლო­დან გაჰ­ქონ­დათ. საბ­ჭო­თა ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის დამ­ყა­რე­ბის შემ­დეგ კი სა­სახ­ლეს სას­ტუმ­როს ფუნ­ქ­ცია და­ე­კის­რა.

წინანდლის ბაღი
წი­ნან­დ­ლის სა­სახ­ლის მთა­ვა­რი ღირ­სე­ბა 12 ჰექ­ტარ­ზე გა­და­ჭი­მუ­ლი წი­ნან­დ­ლის ბა­ღია. ალექ­სან­დ­რეს დროს იგი გა­ცი­ლე­ბით დიდ ფარ­თობს მო­ი­ცავ­და. გად­მო­ცე­მის თა­ნახ­მად, ალექ­სან­დ­რემ ბა­ღის გა­სა­შე­ნებ­ლად ევ­რო­პე­ლი დე­კო­რა­ტო­რე­ბი მო­იწ­ვია და ენერ­გი­ა­სა და ფულს არ ზო­გავ­და მის გა­სამ­შ­ვე­ნი­ე­რებ­ლად.

ბა­ღი უნი­კა­ლუ­რად ით­ვ­ლე­ბა არა მხო­ლოდ მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი და­სავ­ლუ­რი, აღ­მო­სავ­ლუ­რი და ამე­რი­კუ­ლი წარ­მო­შო­ბის ეგ­ზო­ტი­კუ­რი მცე­ნა­რე­ე­ბის სიმ­რავ­ლის გა­მო, არა­მედ და­გეგ­მა­რე­ბის თვალ­საზ­რი­სი­თაც. თვალ­ში გხვდე­ბათ ვე­ლუ­რი ბუ­ნებ­რი­ო­ბის და დე­კო­რა­ტო­რის მი­ერ შექ­მ­ნი­ლი ლან­დ­შაფ­ტე­ბის ორ­გა­ნუ­ლი სინ­თე­ზი. ევ­რო­პუ­ლი პარ­კე­ბის­გან გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბით, წი­ნან­დ­ლის ბა­ღი უფ­რო თა­ვი­სუ­ფა­ლი და­გეგ­მა­რე­ბის პრინ­ცი­პი­თაა შექ­მ­ნი­ლი. ზო­გი­ერ­თი სპე­ცი­ა­ლის­ტი მას ინ­გ­ლი­სურ პარ­კებ­საც ადა­რებს.

არა­ერთ სპე­ცი­ა­ლისტს აღუ­ნიშ­ნავს, რომ წი­ნან­დ­ლის ბაღ­ში მცე­ნა­რე­უ­ლო­ბა შე­ხა­მე­ბუ­ლია ფე­რით, სი­მაღ­ლით, ვარ­ჯე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბით, ფოთ­ლო­ვა­ნი თუ წიწ­ვო­ვა­ნი ჯი­შე­ბის, მა­რად­მ­წ­ვა­ნე და ფო­თოლ­მ­ც­ვი­ვი სა­ხე­ო­ბე­ბის მი­ხედ­ვით. ბაღ­ში მერ­ქ­ნი­ა­ნი მცე­ნა­რე­ე­ბის 400-მდე სა­ხე­ო­ბაა, თუმ­ცა მთე­ლი მე-20 სა­უ­კუ­ნის გან­მავ­ლო­ბა­ში, ბა­ღი ძი­რი­თა­დად მო­უვ­ლე­ლი იყო. ზო­გი­ერ­თი მცე­ნა­რე ზო­მა­ზე მე­ტად გა­ი­ზარ­და, ზო­გი­ერ­თი კი სა­ერ­თოდ გახ­მა და გადაშენდა.

ღვინის საცავი
ალექ­სან­დ­რე ჭავ­ჭა­ვა­ძემ მა­მი­სე­ულ კარ-მი­და­მო­ზე უზარ­მა­ზა­რი მი­წის­ქ­ვე­შა ღვი­ნის მა­რა­ნი ააშე­ნა.

დღეს სა­ცავ­ში 16 500 ბოთ­ლი ინა­ხე­ბა. 1838 წლის მო­სა­ვა­ლი მან პირ­ვე­ლად 1841 წელს ჩა­მო­ას­ხა ბოთ­ლ­ში და ამით და­სა­ბა­მი დაუდო ტრა­დი­ცი­უ­ლი ქვევ­რის ღვი­ნის ევ­რო­პულ ყა­ი­და­ზე დამ­ზა­დე­ბას. ეს ბოთ­ლი დღე­საც ინა­ხე­ბა მა­რან­ში. რო­დე­საც ნი­ნო ჭავ­ჭა­ვა­ძე და­ი­ბა­და, ალექ­სან­დ­რემ ერთ-ერთ დიდ ქვევ­რ­ში ჩა­ას­ხ­მე­ვი­ნა ღვი­ნო და თქვა, ეს ქვევ­რი მი­სი ქორ­წი­ნე­ბის დღეს გა­იხ­ს­ნე­ბაო. და ასეც მოხ­და - ქვევ­რი 16 წლის მე­რე გახ­ს­ნეს, რო­დე­საც მშვე­ნი­ერ­მა ნი­ნომ ალექ­სან­დ­რე გრი­ბო­ე­დოვ­ზე იქორ­წი­ნა.

სა­ცავ­ში თა­ვი­სი­ვე წარ­მო­ე­ბულ ღვი­ნო­ებ­თან ერ­თად უნი­კა­ლუ­რი ევ­რო­პუ­ლი ღვი­ნის კო­ლექ­ცი­აც შე­აგ­რო­ვა. მარ­ნის მთა­ვა­რი ღირ­სე­ბა მას­ში არ­სე­ბუ­ლი კლი­მა­ტი­სა და ტე­ნი­ა­ნო­ბის იდე­ა­ლუ­რი შე­ხა­მე­ბაა. სწო­რედ ეს მიკ­როკ­ლი­მა­ტია იდე­ა­ლუ­რი ღვი­ნის დაძ­ვე­ლე­ბა-შე­ნახ­ვი­სათ­ვის. XIX სა­უ­კუ­ნის 80-იანი წლე­ბის ბო­ლოს (1888 წ.) წი­ნან­დ­ლის მა­მუ­ლის სა­უფ­ლის­წუ­ლო მა­მუ­ლე­ბის სა­კუთ­რე­ბა­ში გა­დას­ვ­ლის შემ­დეგ აქ­ვე დი­დი ღვი­ნის ქარ­ხა­ნა აშენ­და და აღ­ნიშ­ნუ­ლი სა­ცა­ვი საგ­რ­ძ­ნობ­ლად გა­ი­ზარ­და.

მარნის უნიკალურ კოლექციაშია მათ 1814 წლის "პო­ლო­ნუ­რი თაფ­ლი­სა" და 1861 წლის Cha­teau D’Yquem-ის უნი­კა­ლუ­რი ბოთ­ლე­ბი. კო­ლექ­ცი­ა­ში ასე­ვე ინა­ხე­ბა 1841 წელს ალექ­სან­დ­რეს მი­ერ ბოთ­ლ­ში პირ­ვე­ლად ჩა­მოს­ხ­მუ­ლი "სა­ფე­რა­ვი".

სტუ­მარ­თ­მოყ­ვა­რე­ო­ბით გან­თ­ქ­მუ­ლი ალ. ჭავ­ჭა­ვა­ძის ოჯა­ხი კულ­ტუ­რის ერთ-ერ­თი მთა­ვა­რი კე­რა იყო. რუ­სე­თი­სა და და­სავ­ლეთ ევ­რო­პის ბევ­რი გა­მო­ჩე­ნი­ლი მოღ­ვა­წე, ვი­საც კი სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში ყოფ­ნა უხ­დე­ბო­და, უპირ­ვე­ლეს ყოვ­ლი­სა, ალ. ჭავ­ჭა­ვა­ძის სახ­ლ­ში ეც­ნო­ბო­და ქარ­თ­ვე­ლი ერის ის­ტო­რი­ა­სა და მწერ­ლო­ბას.

ალექ­სან­დ­რე ჭავ­ჭა­ვა­ძის ულა­მა­ზე­სი ასუ­ლე­ბი ნი­ნო და ეკა­ტე­რი­ნე არა­ერ­თი პო­ე­ტის შთა­გო­ნე­ბის წყა­როდ ქცე­უ­ლან. მათ ლექ­სებს უძღ­ვ­ნიდ­ნენ ნი­კო­ლოზ ბა­რა­თაშ­ვი­ლი და გრი­გოლ ორ­ბე­ლი­ა­ნი...

ალექ­სან­დ­რე ჭავ­ჭა­ვა­ძე სრუ­ლი­ად მო­უ­ლოდ­ნე­ლად გარ­და­იც­ვა­ლა. 1846 წლის 6 ნო­ემ­ბერს პო­ე­ტი ვო­რონ­ცო­ვის და­ბა­დე­ბის დღი­სად­მი მიძღ­ვ­ნილ ნა­დიმ­ზე იყო მიწ­ვე­უ­ლი. სადღე­სას­წა­უ­ლოდ გა­მოწყო­ბი­ლი ალექ­სან­დ­რე ჭავ­ჭა­ვა­ძე დღის პირ­ველ სა­ათ­ზე ეტ­ლით მი­ემ­გ­ზავ­რე­ბო­და ვო­რონ­ცოვ­თან. ახ­ლან­დე­ლი ალ. ჭავ­ჭა­ვა­ძის ქუ­ჩის და­საწყის­ში, ვი­ღა­ცამ ბი­ნი­დან წყა­ლი გად­მოღ­ვა­რა, ეტ­ლ­ში შებ­მუ­ლი ცხე­ნე­ბი დაფ­რ­თხ­ნენ. პო­ე­ტი შე­ე­ცა­და, მე­ეტ­ლეს მიშ­ვე­ლე­ბო­და - წა­მოდ­გა, უნ­დო­და აღ­ვირს სწვდო­მო­და, მაგ­რამ ში­ნე­ლის კალ­თა ბორ­ბალ­მა ჩა­იხ­ვია, ეტ­ლი­დან გად­მო­ვარ­და და სა­სიკ­ვ­დი­ლოდ და­შავ­და. პო­ე­ტი მე­ო­რე დღეს, დი­ლის ცხრა სა­ათ­ზე გარ­და­იც­ვა­ლა სა­კუ­თარ სახ­ლ­ში.

მე­სა­მე დღეს კი საყ­ვა­რე­ლი პო­ე­ტის ნეშ­ტი მთელ­მა თბი­ლის­მა კა­ხეთ­ში გა­ა­ცი­ლა. დაკ­რ­ძა­ლეს შუ­ამ­თის მო­ნას­ტერ­ში - საგ­ვა­რე­უ­ლო აკ­ლ­და­მა­ში. მის საფ­ლავ­ზე ძევს ქვა, რო­მელ­საც აწე­რია: "მა­რად უვიწყო­სა სი­მამ­რი­სა სა­მა­რე­სა დავ­ს­დე ფი­ქა­ლი ესე მთა­ვარ­მა და­ვით და­დი­ან­მან". საფ­ლა­ვის გას­წ­ვ­რივ კე­დელ­ში მო­თავ­სე­ბუ­ლი მარ­მა­რი­ლოს ფი­ქა­ლის წარ­წე­რა მთავ­რ­დე­ბა ფსალ­მუ­ნის სიტყ­ვე­ბით: "მწუხ­რ­სა გა­ნუს­ვე­ნოს ტი­რილ­მან და ცის­კარ­სა სი­ხა­რულ­მან".

კიდევ მეტი ფოტო ნახეთ ფოტოგალერეაში
მერი ბლიაძე