"ჩე­მი ცხოვ­რე­ბის ყვე­ლა­ზე ტკბი­ლი მო­ნაკ­ვე­თია ჩე­მი სიყ­რ­მე და სი­ჭა­ბუ­კე, - და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი საჩხე­რეს­თან, - საჩხე­რის პა­ტა­რა მა­ტა­რე­ბელ­თან.

ჩე­მი გუ­ლის ჩქრო­ლა იწყე­ბო­და შო­რა­პან­ში, - დი­დი მა­ტა­რებ­ლი­დან პა­ტა­რა­ში გა­დაჯ­დო­მი­სას; ჭი­ა­თუ­რა­ში გუ­ლი უმა­ტებ­და ძგე­რას, საჩხე­რე­ში - კი­დევ უფ­რო, არ­გ­ვეთ­ში კი, რო­ცა შო­რი­დან თვალს მოვ­კ­რავ­დი ხოლ­მე ჩვენს ეზო­ში აღ­მარ­თულ ვე­ე­ბერ­თე­ლა კაკ­ლის ხეს, - უკ­ვე ზე­ნიტს აღ­წევ­და ჩე­მი სი­ხა­რუ­ლი", - წერს მუხ­რან მა­ჭა­ვა­რი­ა­ნი თა­ვის ჩა­ნა­წე­რებ­ში...

არ­გ­ვეთ­ში და­ი­ბა­და გა­ზაფხულ­ზე, 12 აპ­რილს და თბი­ლის­ში გარ­და­იც­ვა­ლა გა­ზაფხულ­ზე, 17 მა­ისს; ცხოვ­რობ­და თბი­ლის­ში და ულა­მა­ზე­სი წლე­ბი აკავ­ში­რებ­და არ­გ­ვეთ­თან; სწავ­ლობ­და თბი­ლის­ში, მაგ­რამ ამ­ბობ­და, ლექ­სე­ბის თხზვა წე­რა-კითხ­ვის შეს­წავ­ლამ­დე და­ვიწყეო...

ბედ­ნი­ე­რი ვი­ყა­ვი, რომ მას­თან ჩვე­ნი ოჯა­ხე­ბის ნა­თე­სა­ო­ბა და გაღ­მა-გა­მოღ­მად გა­ყო­ფი­ლი ერ­თი სო­ფე­ლი - არ­გ­ვე­თი მა­კავ­ში­რებ­და. მთე­ლი ბავ­შ­ვო­ბა ვოც­ნე­ბობ­დი, სა­ზაფხუ­ლო არ­და­დე­გებ­ზე და­სას­ვე­ნებ­ლად ჩა­სუ­ლი, მის წილ არ­გ­ვეთ­ში მოვ­ხ­ვედ­რი­ლი­ყა­ვი, ახ­ლოს რომ მე­ნა­ხა და თავ­ზე ხე­ლი გა­და­ეს­ვა.



ბავ­შ­ვო­ბის შემ­დეგ, რაც სა­ზაფხუ­ლო არ­და­დე­გე­ბი აღარ მაქვს, მან კი ცა­თა სა­სუ­ფე­ველ­ში გა­და­ი­ნაც­ვ­ლა, იმ კარ-მი­და­მოს მხო­ლოდ გა­ზაფხუ­ლო­ბით ვსტუმ­რობ. სა­ო­ცა­რია - ის აღარ არის, ოღონდ იმ სი­ჩუ­მე­შიც კი, ყო­ველ ფე­ხის ნა­ბიჯ­ზე გრძნობ, სადღაც, იქ­ვეა და გა­რინ­დუ­ლა - ტა­ლა­ვერ­თან ან ქვე­და ეზო­ში - "მუხ­რა­ნის ტყეს" რომ უწო­დე­ბენ, თა­ვად რომ გა­ა­შე­ნა; ან ღო­ბის გა­ნა­პი­რას, მის საყ­ვა­რელ ჟას­მინ­თან, სა­გა­ზაფხუ­ლოდ რომ აყ­ვა­ვე­ბუ­ლა; ან შინ, თა­ვის სა­მუ­შაო მა­გი­დას­თან, ან, სუ­ლაც - მთელ ოთახ­ში, რად­გან მი­სი ლექ­სე­ბის "ხმას" ერ­თი ოთა­ხი კი არა, მგო­ნი, მთე­ლი სახ­ლი ვერ იტევ­და... ამი­ტომ ალა­ყა­ფის კარს რომ გა­დახ­ვალთ, გირ­ჩევთ, ფე­ხაკ­რე­ფით იაროთ, რად­გან ხმა­უ­რი დი­დად არ უყ­ვარს...

გგო­ნი­ათ, ეს დი­დი პო­ე­ტის იდუ­მა­ლე­ბაა, მის­ტი­კაა?! შე­საძ­ლოა... და თუ­კი ასეა, მეც იდუ­მა­ლი ამ­ბით და­ვიწყებ:

მუხ­რან მა­ჭა­ვა­რი­ანს ყვა­ვი­ლებს შო­რის გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად, თურ­მე, ჟას­მი­ნი უყ­ვარ­და. - ჭეჭ­კე­ტას რა სჯობ­სო, - ამ­ბობ­და (ი­მე­რეთ­ში ჟას­მინს ჭეჭ­კე­ტას ეძა­ხი­ან)! მი­სი გარ­დაც­ვა­ლე­ბის მე­სა­მე დღეს, ზუს­ტად სა­ღა­მოს 8-ის ნა­ხე­ვარ­ზე, სწო­რედ იმ დროს, სუ­ლი უფალ­თან რომ უნ­და წარ­მ­დ­გა­რი­ყო, თით­ქოს რა­ღა­ცის­თ­ვის უნ­და მი­ეს­წ­როო, თბი­ლის­ში, მი­სი სახ­ლის კი­ბე­ზე 6 წლის უც­ნობ­მა ბიჭ­მა აირ­ბი­ნა, ჟას­მი­ნის ტო­ტით, აქო­ში­ნე­ბუ­ლი შე­ვარ­და ოთახ­ში, სა­დაც მიც­ვა­ლე­ბუ­ლი ეს­ვე­ნა და ცხე­დარს ტო­ტი და­ა­დო, წრე და­არ­ტყა და გა­ვარ­და. მე­რე გა­უ­კითხავთ და ის ბავ­შ­ვი სხვა ქუ­ჩის მცხოვ­რე­ბი აღ­მოჩ­ნ­და... დაკ­რ­ძალ­ვამ­დე სკო­ლის ბავ­შ­ვებ­მაც ჟას­მი­ნის თა­ი­გუ­ლე­ბი მი­ი­ტა­ნეს სამ­ძი­მარ­ზე. მეცხ­რე დღე კი სულ­თ­მო­ფე­ნო­ბას და­ემ­თხ­ვა და მთაწ­მინ­დის ტა­ძარ­ში შეკ­ვე­თილ წირ­ვა­ზე მის­მა შვი­ლიშ­ვილ­მა ანი­კამ შე­ნიშ­ნა, ყვე­ლა­ნი ჟას­მი­ნე­ბით მო­ფე­ნილ იატაკ­ზე რომ იდ­გ­ნენ. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით წა­უ­კითხავს ანი­კას: თურ­მე, ღვთის­მ­შო­ბე­ლი რომ მი­იც­ვა­ლა, ქრის­ტეს უსაყ­ვარ­ლეს მო­წა­ფეს, იოანე ღვთის­მეტყ­ველს ჟას­მი­ნი ეკა­ვა ხელ­ში...

"რომ არ ამე­ღო ხელ­ში წიგ­ნი, თო­ხი მჭე­რო­და; რომ არ გა­მედ­გა ფე­ხი ჩე­მი კაკ­ლის ჩე­რო­დან..." - ეს ლექ­სი ამეკ­ვი­ა­ტა მას მე­რე, რაც მუხ­რან მა­ჭა­ვა­რი­ა­ნის შვი­ლიშ­ვილ­მა, ანი­კა ახ­მე­ტელ­მა სევ­დი­ა­ნად მითხ­რა: იცი, მუხ­რა­ნის საყ­ვა­რე­ლი კა­კა­ლი მი­სი სიკ­ვ­დი­ლის შემ­დეგ გახ­მაო. ბო­ლომ­დე გა­და­საჭ­რე­ლად ვერ გა­უ­მე­ტე­ბი­ათ; ისე მო­უჭ­რი­ათ, რომ იმე­დოვ­ნე­ბენ, - იქ­ნებ ხე­ლახ­ლა ამო­ი­ყა­რო­სო.



სო­ფო ახ­მე­ტე­ლი:
- ბა­ბუა რომ გარ­და­იც­ვა­ლა, მეც და ანი­კაც ფეხ­მ­ძი­მედ ვი­ყა­ვით. რა­ტომ­ღაც, იმ დღეს ყვე­ლას გვთხო­ვა, - ფრი­დონ ხალ­ვა­შის იუბი­ლე­ზე აუცი­ლებ­ლად წა­მო­დი­თო. სი­მარ­თ­ლე გითხ­რა, არც ვა­პი­რებ­დი წას­ვ­ლას, მაგ­რამ რად­გან მუხ­რანს უნ­დო­და, უარი ვერ ვუთხა­რი. სა­ო­ცა­რი დღე იყო. დი­დი პი­როვ­ნე­ბა დი­დე­ბუ­ლად გარ­და­იც­ვა­ლა... მუხ­რანს 4 შვი­ლიშ­ვი­ლი ვყა­ვართ და ყვე­ლა­ზე შეხ­მატ­კ­ბი­ლე­ბუ­ლი ურ­თი­ერ­თო­ბა, თით­ქოს, ჩემ­თან ჰქონ­და. ძა­ლი­ან ამა­ყობ­და, მოთხი­ლა­მუ­რე რომ ვი­ყა­ვი და ყო­ველ­თ­ვის მგულ­შე­მატ­კივ­რობ­და. ოჯა­ხის წევ­რებს ექ­ს­პ­რომ­ტად ლექ­სებს გვი­წერ­და. შავ­გ­ვ­რე­მა­ნი ვარ და ხში­რად ხუმ­რობ­და, - ამ ბავშვს სიბ­ნე­ლე­ში რო­გორ ხე­დავ­თო? მახ­სოვს, 10-11 წლის ვიქ­ნე­ბო­დი, არ­გ­ვეთ­ში ავად რომ გავ­ხ­დი. ლო­გინ­ში მწვა­ნე მა­ი­სუ­რით ვი­წე­ქი და პუშ­კი­ნის ლექ­სებს ვკითხუ­ლობ­დი. მუხ­რან­მა ასე­თი ლექ­სი და­მი­წე­რა: "პა­ტა­რა გო­გო,/ ვით მაყ­ვ­ლის ბუჩ­ქი,/ პუშ­კი­ნებრ შა­ვი,/ კითხუ­ლობს პუშ­კინს".

ზაფხუ­ლო­ბით სო­ფელ­ში ერ­თად დიდ დროს ვა­ტა­რებ­დით. ჩემს ყო­ველ­დღი­ურ ვარ­ჯიშს რომ აკ­ვირ­დე­ბო­და, აღ­ფ­რ­თო­ვა­ნე­ბუ­ლი მა­ქებ­და: ყო­ჩაღ! რა ნე­ბის­ყო­ფა გაქ­ვ­სო. სახ­ტო­მი თარ­ჯე­ბიც კი თვი­თონ გა­მო­მი­თა­ლა ხის­გან. ძა­ლი­ან უყ­ვარ­და ხე­ზე მუ­შა­ო­ბა - ჯვრებს, სა­ო­ჯა­ხო ნივ­თებს და კი­დევ ბევრ რა­მეს აკე­თებ­და. ბავ­შ­ვო­ბა­ში პა­ტა­რა ურე­მიც გა­უ­კე­თე­ბია.

ტრა­დი­ცი­უ­ლი ბა­ბუს­გან გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი იყო: არ გვე­თა­მა­შე­ბო­და, უფ­რო - გვე­მე­გობ­რე­ბო­და. გჯე­რა, რომ მის­თ­ვის "ბა­ბუ­ა" არას­დ­როს და­მი­ძა­ხია? - მე და ანი­კა მუ­ხა­ნოს ვე­ძახ­დით, ბო­ლოს კი, რა­ტომ­ღაც, მუ­ხი­კი ავი­ჩე­მე. თუ კარგ გუ­ნე­ბა­ზე იყო, რაც გინ­და გეთხო­ვა, ყვე­ლა­ფერს შე­გის­რუ­ლებ­და. მახ­სოვს, წლე­ბის წინ ჩე­მი დის­შ­ვი­ლე­ბი - ლე­ვა­ნო და თა­მა­რო (ა­სე ვე­ძა­ხით), მუხ­რა­ნის ლექ­სებს რომ სწავ­ლობ­დ­ნენ, ლე­ვა­ნო, რო­გორც ასა­კით უფ­რო­სი, დიდ ლექ­სებს იზე­პი­რებ­და, თა­მა­რო - პა­ტა­რებს. თი­თო ლექ­სის სწავ­ლის­თ­ვის მუხ­რა­ნი ლე­ვა­ნოს 10-20 ლა­რით ასა­ჩუქ­რებ­და, თა­მა­როს დას­წავ­ლილ პა­ტა­რა ლექსს კი ერ­თხელ მხო­ლოდ ტა­ში და­უკ­რა. თა­მა­როს რომ ჩა­ვე­კითხეთ, - რა გა­ჩუ­ქა მუხ­რან­მა-თქო? - მარ­ტო ტა­შიო, - გაწ­ბი­ლე­ბულ­მა, მოკ­ლედ მოგ­ვიჭ­რა... გან­მარ­ტო­ე­ბა არ უყ­ვარ­და. ყო­ველ­თ­ვის ჩვენ­თან ერ­თად იყო, ლექ­სებ­საც ჩვენ­თან ერ­თად წერ­და, უფ­რო ზუს­ტად - ზე­პი­რად თხზავ­და. ბე­ბია იგო­ნებ­და, მუხ­რანს ორი ოთა­ხიც კი გა­ვუ­ერ­თი­ა­ნე, ლექ­სე­ბის და­სა­წე­რად სივ­რ­ცე რომ ჰქო­ნო­დაო. მუ­დამ სა­ქარ­თ­ვე­ლო ადარ­დებ­და და მის ბედ­ზე ჩვე­ნი თან­დას­წ­რე­ბი­თაც ემო­ცი­უ­რად ლა­პა­რა­კობ­და. ძა­ლი­ან მო­წეს­რი­გე­ბუ­ლი იყო და ვერ იტან­და, ვინ­მე მის ნივ­თებს რომ შე­ე­ხე­ბო­და. სხვა­თა შო­რის, ამით ჩე­მი პა­ტა­რა ბი­ჭი, გი­ორ­გი ჰგავს - მის დაწყო­ბილ სა­თა­მა­შო­ებს თუ შე­ე­ხე, იმ წუ­თას ხვდე­ბა და ჩხუ­ბობს. ამ მო­მენ­ტ­ში სულ მუხ­რა­ნი მიდ­გას თვალ­წინ. მუხ­რანს პა­ტა­რა ფურ­ცე­ლიც რომ ვერ ეპო­ვა მა­გი­და­ზე, ის ამ­ბა­ვი ცუ­დად დას­რულ­დე­ბო­და.



ანი­კა ახ­მე­ტე­ლი, შვი­ლიშ­ვი­ლი:
- სამ­ზა­რე­უ­ლო­ში მუხ­რა­ნის გა­კე­თე­ბუ­ლი ხის ჭა­ღი მაქვს. სა­მი წე­ლი ვეხ­ვე­წე­ბო­დი, - მო­მე­ცი-მეთ­ქი. ჰო­და, ბო­ლოს და ბო­ლოს, მო­მარ­თ­ვა...
თუ ცუდ გუ­ნე­ბა­ზე იყო, ყვე­ლა­ნი ფე­ხის წვე­რებ­ზე დავ­დი­ო­დით. ერ­თხელ არ­გ­ვეთ­ში უგუ­ნე­ბოდ ყოფ­ნა ძალ­ზე გა­უ­ხან­გ­რ­ძ­ლივ­და და ვუ­საყ­ვე­დუ­რე: კარ­გი, გე­ყო­ფა, რო­დემ­დე შე­იძ­ლე­ბა, ასე იყო-მეთ­ქი? გა­მიბ­რაზ­და, - რომ აღარ ვიქ­ნე­ბი, მე­რე მიხ­ვ­დე­ბით, რო­გო­რია უჩე­მოდ ცხოვ­რე­ბაო. ერ­თი დღე აღარ შე­ვა­კითხე ოთახ­ში და მე­ო­რე დღეს დე­დამ მითხ­რა: მგო­ნი, ძა­ლი­ან ცუ­დად არის და შე­დი, ნა­ხეო. შე­ვე­დი და ვა­კო­ცე. - იუდას ამ­ბო­რიო! - უცებ მო­მი­გო... მე და მუ­ხა­ნოს გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა გვქონ­და. ის მარ­ტო ბა­ბუა კი არა, მა­მაც იყო, მე­გო­ბა­რიც. სა­ო­ცა­რი ენერ­გია ჰქონ­და და სრუ­ლი­ად გვავ­სებ­და. არას­დ­როს გვა­რი­გებ­და ჭკუ­ას. ერ­თხელ ცუ­დი ნი­შა­ნი მი­ვი­ღე და ამ­ბა­ვი მი­უ­ტა­ნეს. გუ­ლი მის­კ­დე­ბო­და, რა­მე არ მითხ­რას-მეთ­ქი. მან კი სა­დი­ლად მხო­ლოდ იხუმ­რა: უს­წავ­ლელ ადა­მი­ან­ზე მოჰ­ყ­ვა ამ­ბავს და ამით მი­მა­ნიშ­ნა სწავ­ლის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა­ზე. ყო­ველ­თ­ვის ასე იცო­და - პირ­და­პირ არა­ფერს გვეტყო­და და ამ­ბე­ბით გვე­ლა­პა­რა­კე­ბო­და, და­ნარ­ჩენს კი თვი­თონ უნ­და მივ­მ­ხ­ვ­და­რი­ყა­ვით. დიდ­ხანს თუ გავ­ჩერ­დე­ბო­დით მას­თან, - თქვე­ნი დრო ამო­ი­წუ­რაო, გვეტყო­და. მო­ფე­რე­ბაც არ იცო­და. ჩემს შვი­ლებს ნე­კა თითს ყურს უკან თუ მო­უს­ვამ­და, ეს იყო მი­სი მო­ფე­რე­ბა... წიგ­ნებს არ გვათხო­ვებ­და ხოლ­მე. თუ დამ­ჭირ­დე­ბო­და, ვპა­რავ­დი, წა­ვი­კითხავ­დი და ჩუ­მად ვაბ­რუ­ნებ­დი უკან. სხვა­თა შო­რის, ჩე­მი ლე­ვა­ნო ჰგავს ამით - არაფ­რით გა­ა­ნათხოვ­რებს წიგნს... მახ­სოვს, სო­ფელ­ში მი­ლე­ბი გაჰ­ყავ­დათ და ხე­ლოს­ნე­ბი მუ­შა­ობ­დ­ნენ. ჩვენს ეზო­ში მი­წას რომ თხრიდ­ნენ, და­ლუ­ქუ­ლი ბოთ­ლი იპო­ვეს. მე­უღ­ლემ მო­მა­წო­და. ვხე­დავ, შიგ­ნით რა­ღაც ფურ­ცე­ლია. სას­წ­რა­ფოდ გავ­ტე­ხე, გა­მო­ვაძ­ვ­რე ფურ­ცე­ლი და მუხ­რა­ნის ხელ­ნა­წე­რი ლექ­სე­ბი აღ­მოჩ­ნ­და. სა­მი ლექ­სი იყო: "მრა­ვალ ჭირ-ვა­რამ გა­და­ნა­ხა­დი", "შენ სის­ხ­ლო ჩე­მო" და... მე­სა­მე არ მახ­სოვს. სას­წ­რა­ფოდ გა­ვი­ქე­ცი მუხ­რან­თან, გა­ვა­ხა­რებ-მეთ­ქი, ის კი გა­მიბ­რაზ­და: ვინ გთხო­ვა ბოთ­ლის გა­ტე­ხა? მე მო­მა­ვალ თა­ო­ბებს და­ვუ­ტო­ვე და ამან არ ლე­წა და გა­მი­ტე­ხაო?! თა­ვი­დან გვა­პოვ­ნი­ნა მსგავ­სი ბოთ­ლი, ჩა­დო ლექ­სე­ბი, და­ლუ­ქა და ისევ მი­წა­ში ჩა­მარ­ხა.

- ოჯა­ხის წევ­რე­ბი­დან ლექ­სებს წერთ ვინ­მე?



სო­ფო:
- დე­და - ნა­ნა მა­ჭა­ვა­რი­ა­ნი წერს, მაგ­რამ არა­ვის უმ­ხელს, - მუხ­რა­ნის შვილ­მა რო­გორ ვთქვა, ლექ­სებს ვწე­რო?! ანი­კა მოთხ­რო­ბებ­სა და ჩა­ნა­ხა­ტებს წერს, მე კი 3 წლი­სამ "დავ­წე­რე" ლექ­სი: "ჩე­მი დე­დი­კო ლა­მა­ზი არის; და არის და არის; და არის და არის; ჩე­მი მა­მი­კო ლა­მა­ზი არის; და არის და არის, და არის და არის"... მუხ­რან­მა წლე­ბის შემ­დეგ მითხ­რა, ჩემს ლექ­ს­ში შე­ნი ინ­ტო­ნა­ცია გა­მო­ვი­ყე­ნეო: "მინ­და და მინ­და,/ მინ­და და მინ­და,/ მინ­და და მინ­და,/ ვა­დი­დო მინ­და, ღმერ­თი,/ რო­მელ­მაც მე ამომ­ზი­და/ უწყ­ლო, უმ­ზეო, უძი­რო ჭი­დან./ სა­დაც ურიცხ­ვი ბედ­კ­რუ­ლი დარ­ჩა,/ სა­დაც უსაზღ­ვ­როს იტა­ნენ ტან­ჯ­ვას,/ ძნე­ლია ძალ­ზე გაძ­ლე­ბა სა­დაც./ ძლი­ე­რო ყოვ­ლად,/ უშ­ვე­ლე მა­თაც"...

ანი­კა:
- მუხ­რანს ჩე­მი ნო­ვე­ლე­ბი მოს­წონ­და. რე­ჟი­სო­რის ხედ­ვა ჩან­სო, - ამ­ბობ­და. ალ­ბათ, ამი­ტო­მაც მე­კითხე­ბო­და ხში­რად, რა თა­ნა­მიმ­დევ­რო­ბით და­ვაწყო კრე­ბულ­ში ლექ­სე­ბიო და ჩემს აზრს ით­ვა­ლის­წი­ნებ­და კი­დეც. სხვა­თა შო­რის, ჩე­მი ბი­ძის, ვა­ნოს შვი­ლი, კა­ნა­და­ში მცხოვ­რე­ბი მუხ­რა­ნი წერს ლექ­სებს, ოღონდ - ინ­გ­ლი­სუ­რად; ის სიმ­ღე­რებ­საც წერს და თა­ვი­სი ბენ­დიც აქვს. ალ­ბათ ამ მხრივ მას­ში გაგ­რ­ძელ­და გე­ნი. ჩე­მი პა­ტა­რა მუხ­რა­ნი კი ტექ­ს­ტებს არაჩ­ვე­უ­ლებ­რი­ვად რით­მავს. ამას წი­ნათ ლექ­სი წა­ვუ­კითხე. მკითხა, - ვი­სიაო? - მუხ­რა­ნის-მეთ­ქი. - დი­დი­სო? - თან­ხ­მო­ბის ნიშ­ნად თა­ვი რომ და­ვუქ­ნიე, და­ნა­ნე­ბით თქვა, - მე­გო­ნა, ჩე­მი იყოო...



მუხ­რა­ნის გარ­დაც­ვა­ლე­ბის შემ­დეგ მი­სი ლექ­სი თით­ქოს მამ­ხ­ნე­ვებს, ძა­ლას მაძ­ლევს. ხში­რად ზე­პი­რად ვამ­ბობ ხოლ­მე და პა­ტა­რა მუხ­რან­საც ვუ­კითხავ. ეს ლექ­სი კი, თით­ქოს, სულ თან დამ­ყ­ვე­ბა: "დი­ლა გა­თენ­დე­ბა, ვინ იცის, რამ­დე­ნი,/ დღე-ღა­მე დე­და­მი­წას ას­კ­დე­ბა ზვირ­თე­ბად./ ვე­ე­ბერ­თე­ლა ცი­ცი­ნა­თე­ლა ქრე­ბა და ინ­თე­ბა,/ ქრე­ბა და ინ­თე­ბა"...

გა­სა­ო­ცა­რია, რომ პირ­და­პი­რო­ბით გა­მორ­ჩე­ულ მუხ­რან მა­ჭა­ვა­რი­ანს მოკ­რ­ძა­ლე­ბუ­ლი და შე­ფა­რუ­ლი სიყ­ვა­რუ­ლი სცოდ­ნია და სატ­რ­ფი­ა­ლო ლი­რი­კაც ასე­თი­ვე შე­ფა­რუ­ლი აქვს. მი­სი მე­უღ­ლის - ლა­მა­რა ბო­კე­რი­ას მო­გო­ნე­ბე­ბის წიგ­ნი "ძე ქუ­ხი­ლი­სა" დღი­ურ­სა და მე­უღ­ლეს­თან გა­სა­უბ­რე­ბას უფ­რო ჰგავს, ვიდ­რე მშრალ მო­გო­ნე­ბას და თით­ქოს მა­თი დი­დი სიყ­ვა­რუ­ლის მთე­ლი პო­ე­ზი­აც აქ არის თავ­მოყ­რი­ლი: "ჩვე­ნი ცხოვ­რე­ბის სა­უ­კე­თე­სო წლე­ბი ამ შე­ნო­ბას­თან (ი­გუ­ლის­ხ­მე­ბა თბი­ლი­სის სა­ხელ­მ­წი­ფო უნი­ვერ­სი­ტე­ტი - ავტ.), ამ მშვე­ნი­ერ ბაღ­თა­ნაა და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი... სწო­რედ უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში, ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი წრის ერთ-ერთ შეკ­რე­ბა­ზე გი­ხი­ლე შენ პირ­ვე­ლად!.. გა­მო­დის ახო­ვა­ნი, თმა­მოშ­ვე­ბუ­ლი ახალ­გაზ­რ­და და ომა­ხი­ა­ნი ხმით იწყებს ლა­პა­რაკს: "მე მჯე­რა, მო­ვა კა­ცი, პო­ე­ტი! და­ან­თებს ხან­ძარს, შე­ა­ზან­ზა­რებს მთებს, რომ­ლე­ბიც დგა­ნან და ელი­ან... მის ხმა­ზე და­იძ­რე­ბი­ან მყინ­ვა­რე­ბი, მდი­ნა­რე­ე­ბი, აღ­მო­სავ­ლე­თი­დან ზვრე­ბი, და­სავ­ლე­თი­დან ჩა­ის ბუჩ­ქე­ბი, და მის სმე­ნად მო­ვი­დი­ან კაც­ნი და მხეც­ნი... - მე მჯე­რა!" - სტუ­დენ­ტე­ბი და ბე­სა­რი­ონ ჟღენ­ტიც, რო­მე­ლიც ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი წრის ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლი იყო, გა­ოგ­ნე­ბუ­ლი გის­მენ­დ­ნენ და მე­რე უეც­რად ტა­ში და­უკ­რეს. ეს ახალ­გაზ­რ­და შენ იყა­ვი, მუხ­რან, და პირ­ვე­ლად სწო­რედ იქ გი­ხი­ლე... - ეს მუხ­რან მა­ჭა­ვა­რი­ა­ნია, არა­ვის ჰგავს - ისეთ ლექ­სებს წერ­სო, - ამ­ბობ­დ­ნენ სტუ­დენ­ტე­ბი... ერთ-ერ­თი წიგ­ნის შე­სა­ვალ­ში შენ წერ:

"ერთ მშვე­ნი­ერ დღეს (კურ­თხე­ულ იყოს ის წუ­თი), გა­ვი­ხე­დე, - რას შევ­ხე­დე: სიყ­ვა­რუ­ლი... სიყ­ვა­რუ­ლი არ მეძ­გე­რა!

შო­რით ვკი­დე თვა­ლი: ორ­ფე­რი კა­ბა ეც­ვა (თეთ­რი, - ლურ­ჯი ზო­ლე­ბით)...



"ქა­ლიშ­ვილ­მა, რო­მელ­საც უყ­ვარს ბა­ლა­ხი და წვი­მა, -/ მე გუ­ლი მთხო­ვა ერთ სა­ღა­მოს იმ ქა­ლიშ­ვილ­მა./ ...და მე დი­ლამ­დე ქუ­ჩებ­ში ვი­ა­რე.../ შინ რომ მო­ვე­დი - გუ­ლაღ­მა დავ­წექ, -/ ხე­ლე­ბი თავ­ქ­ვეშ ამო­ვი­ლა­გე./ ქა­ლიშ­ვილ­მა, რო­მელ­საც უყ­ვარს ბა­ლა­ხი და წვი­მა, -/ მე ყვე­ლა­ფე­რი შე­მაყ­ვა­რა იმ ქა­ლიშ­ვილ­მა. სიყ­ვა­რუ­ლის მე­ხუ­თე წელს, ოც­და­ხუ­თი წლი­სამ შე­ვირ­თე ქა­ლი, - ლა­მა­რა ბო­კე­რი­ა"...

...ღმერ­თო დი­დე­ბუ­ლო, რო­გორ მი­ჭირს ამ სტრი­ქო­ნე­ბის წე­რა: ცრემ­ლე­ბი ღა­პა­ღუ­პით ჩა­მომ­დის და ქა­ღალდს მის­ვე­ლებს, სტრი­ქო­ნებს ვე­ღარ ვხე­დავ, - ეს იყო ჩვე­ნი ერ­თად ყოფ­ნის უკა­ნას­კ­ნე­ლი წუ­თე­ბი. შენ ზან­ტად წა­მო­დე­ქი, დინ­ჯად აიარე სცე­ნის­კენ ამა­ვა­ლი კი­ბე და ფრი­დონს გა­და­ეხ­ვიე, - მი­უ­ლო­ცე იუბი­ლე: - "არც მე ვარ პა­ტა­რა, 81-სა ვა­რო!" - უთხა­რი. ავან­ს­ცე­ნა­ზე იდე­ქი... შე­ნე­ბუ­რად ომა­ხი­ა­ნად და­იწყე... მი­სა­სალ­მე­ბე­ლი სიტყ­ვა: ვა­ჟას სიტყ­ვე­ბი "ღმერ­თო, სამ­შობ­ლო მი­ცოცხ­ლე­ო"... თქვი და უეც­რად შე­ჩერ­დი, მაღ­ლა აიხე­დე... წა­მიც და მო­ცე­ლი­ლი­ვით გა­და­ვარ­დი უკან... თით­ქოს ტყვი­ით გან­გ­მი­რუ­ლი მე­ო­მა­რი და­ე­ცაო ბრძო­ლის ველ­ზე... დარ­ბაზ­მა ამო­იგ­მი­ნა... ალ­ბათ ხალ­ხის გმინ­ვა და დრტვინ­ვა მა­რა­დი­სო­ბის გუ­გუ­ნად ჩა­გეს­მო­და... ყვე­ლა ფეხ­ზე წა­მოდ­გა... ჩვენ სცე­ნა­ზე ამოვ­ც­ვივ­დით... ჩვე­ნი შვი­ლიშ­ვი­ლი, ოთხი თვის ფეხ­მ­ძი­მე ანი­კა, მუხ­ლებ­ზე და­ჩო­ქი­ლი ცდი­ლობ­და შენს გა­დარ­ჩე­ნას...

შენ კი ფარ­თოდ გა­ხე­ლი­ლი უძ­რა­ვი თვა­ლე­ბით შო­რეთს გას­ც­ქე­რო­დი... მთე­ლი სა­ქარ­თ­ვე­ლოს თვალ­წინ გა­გი­ჩერ­და გუ­ლი, სას­წა­უ­ლებ­რი­ვად გა­ჩერ­და შე­ნი მა­ჯის სა­ა­თიც... გა­ზაფხულ­ზე და­ი­ბა­დე და გა­ზაფხულ­ზე გა­დახ­ვე­დი მა­რა­დი­სო­ბა­ში... გა­სა­ო­ცა­რი და სუ­ლის­შემ­ძ­ვ­რე­ლია, რომ 1959 წელს და­წე­რილ ლექ­ს­ში "წი­ნას­წარ ხილ­ვა" - შენ იწი­ნას­წარ­მეტყ­ვე­ლე შე­ნი აღ­სას­რუ­ლი: "ოდ­ნავ ზარ­მა­ცი მოძ­რა­ო­ბით წა­მოდ­გა ფეხ­ზე:/ აღ­მარ­თა ხე­ლი, -/ ყუ­რადღე­ბა ითხო­ვა უხ­მოდ./ წუ­თიც და.../ მძლავ­რი,/ ღო­ნი­ე­რი,/ მსუნ­თ­ქა­ვი ლექ­სი -/ უძ­რავ სა­ხე­ებს გა­ნე­ფი­ნა,/ ვი­თარ­ცა შუ­ქი./ მივ­ჩე­რე­ბო­დი:/ ის, - ხან­გ­რ­ძ­ლი­ვი სი­ცოცხ­ლის ღირ­სი, -/ დრო­გა­მოშ­ვე­ბით ირ­ხე­ო­და,/ ვით ქარ­ში მუ­ხა.../ წარ­მო­ვიდ­გი­ნე:/ მოძ­რა­ო­ბის შეწყ­ვე­ტა მი­სი,/ ცხოვ­ლად ვი­ხი­ლე:/ პი­რი­სა­ხე პო­ე­ტის, -/ უხ­მო."

შე­ნი გარ­დაც­ვა­ლე­ბა ასე­თი უჩ­ვე­უ­ლო და გა­მორ­ჩე­უ­ლი ალ­ბათ არ­ს­თა­გამ­რი­გეს, - ღვთის ნე­ბა იყო... ყო­ველ დროს, ყვე­ლა­ფერ­ში გა­მორ­ჩე­უ­ლი ბე­დის­წე­რა..."

ნა­ნა მა­ჭა­ვა­რი­ა­ნი, მუხ­რან მა­ჭა­ვა­რი­ა­ნის ქა­ლიშ­ვი­ლი:
- მა­მა ძა­ლი­ან, ალ­ბათ, ზო­მა­ზე მე­ტა­დაც მიყ­ვარ­და. რო­გორც უნ­და გა­გიკ­ვირ­დეთ, ლექ­სებს ყო­ველ­თ­ვის ჩვენ თვალ­წინ, ხმა­მაღ­ლა წერ­და: მი­მო­დი­ო­და ოთა­ხებ­ში ან, თუ სო­ფელ­ში ვი­ყა­ვით - ეზო­ში და ასე, ზე­პი­რად თხზავ­და, ას­წო­რებ­და, ცვლი­და, ხან­და­ხან მე და დე­და­საც გვე­კითხე­ბო­და აზრს და ლექ­სის მხო­ლოდ სა­ბო­ლოო ვა­რი­ან­ტი გა­დაჰ­ქონ­და ქა­ღალ­დ­ზე. ამი­ტომ ჩემს მეხ­სი­ე­რე­ბა­ში მა­მა ყო­ველ­თ­ვის ლექ­სე­ბით მო­ლა­პა­რა­კე გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ხმის ადა­მი­ა­ნად დარ­ჩა. უკ­ვე ფი­ლო­ლო­გი ვი­ყა­ვი, სხვა პო­ე­ტე­ბის ლექ­სე­ბის წე­რი­ლო­ბი­თი ვა­რი­ან­ტე­ბი რომ ჩა­მი­ვარ­და ხელთ და გა­მიკ­ვირ­და, რად­გან მე­გო­ნა, ყვე­ლა პო­ე­ტი მა­მა­სა­ვით ზე­პი­რად ქმნი­და თა­ვის შე­მოქ­მე­დე­ბას და მა­სა­ვით მხო­ლოდ უიშ­ვი­ა­თე­სად თუ და­წერ­და რამ­დე­ნი­მე ვა­რი­ან­ტად. გა­სა­ო­ცა­რი ხმის ტემ­ბ­რი ჰქონ­და და გა­მორ­ჩე­უ­ლად კარ­გი დეკ­ლა­მა­ტო­რიც იყო, შე­სა­ნიშ­ნა­ვად კითხუ­ლობ­და სა­კუ­თარ ლექ­სებს. ძა­ლი­ან ვწუხ­ვარ, რომ ყვე­ლა ლექ­სი არ არის ჩა­წე­რი­ლი, არა­და, ეხ­ვე­წე­ბოდ­ნენ, მაგ­რამ ყო­ველ­თ­ვის რა­ღაც მი­ზე­ზით არი­დებ­და თავს...

ირ­მა ხარ­ში­ლა­ძე