სახ­ლი, რომ­ლის შე­სა­ხე­ბაც ამ სტა­ტი­ა­ში უნ­და გი­ამ­ბოთ, ბევრ თბი­ლი­სელს ნა­ნა­ხიც არ აქვს... ის სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მეც­ნი­ე­რე­ბა­თა აკა­დე­მი­ის ეზოს სიღ­რ­მე­ში დგას და კულ­ტუ­რულ ძეგ­ლ­თა ნუს­ხა­შია შე­სუ­ლი. თბი­ლი­სის ერთ-ერ­თი სა­გან­ძუ­რი, უნი­კა­ლუ­რი ცის­ფერ­მაქ­მა­ნე­ბი­ა­ნი სახ­ლი, ერთ დროს ვა­სილ გა­ბაშ­ვილს ეკუთ­ვ­ნო­და.

სახ­ლი 1897 წელს, ცნო­ბი­ლი რუ­სი არ­ქი­ტექ­ტო­რის, კორ­ნე­ლი ტა­ტიშ­ჩე­ვის პრო­ექ­ტით აშენ­და (რო­მე­ლიც სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში XIX-XX სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის მიჯ­ნა­ზე მოღ­ვა­წე­ობ­და. ალექ­სან­დ­რე შიმ­კე­ვიჩ­თან ერ­თად მას ეკუთ­ვ­ნის თბი­ლის­ში რამ­დე­ნი­მე მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი შე­ნო­ბა, მათ შო­რის რუს­თა­ვე­ლის თე­ატ­რის ფა­სა­დი).

სუ­რო­თი და­ფა­რულ ეზო­ში, მრგვა­ლი შად­რე­ვა­ნი და ალა­ყა­ფის ჭიშ­კა­რი დღემ­დე შე­მორ­ჩე­ნი­ლა, რაც იმ პე­რი­ო­დის თბი­ლი­სუ­რი სახ­ლე­ბის ერთ-ერ­თი და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი ნი­შა­ნი იყო. სახ­ლი, პირ­ველ რიგ­ში მნახ­ვე­ლის ყუ­რადღე­ბას ბა­რო­კო­სა და რო­კო­კოს სტილ­ში წარ­მოდ­გე­ნი­ლი გა­რე ფა­სა­დი­თა და ულა­მა­ზე­სი ხის ჭვი­რუ­ლი აივ­ნით იპყ­რობს, რო­მე­ლიც იმ­დე­ნად დახ­ვე­წი­ლი და ფა­ქი­ზი ნა­მუ­შე­ვა­რია, რომ მაქ­მანს მოგ­ვა­გო­ნებს. მას სწო­რედ ასე მო­იხ­სე­ნი­ე­ბენ - "სახ­ლი-მაქ­მა­ნი".

ამ ულა­მა­ზეს შე­ნო­ბას ანა­ლო­გი არ გა­აჩ­ნია. საკ­მა­რი­სია, სა­დარ­ბა­ზოს კა­რი შე­ა­ღოთ, რომ მა­შინ­ვე შე­იგ­რ­ძ­ნობთ ძვე­ლი თბი­ლი­სის ატ­მოს­ფე­როს. იმ ატ­მოს­ფე­როს, რო­მე­ლიც მხო­ლოდ წიგ­ნე­ბის ფურ­ც­ლებ­ზე და ქა­ლაქ­ში, ალაგ-ალაგ გაბ­ნე­ულ დე­ტა­ლებ­ში თუ შე­მორ­ჩა. დე­ტა­ლებ­ში, რომ­ლებ­საც წე­სით სან­თ­ლით უნ­და ვე­ძებ­დეთ და ვუფ­რ­თხილ­დე­ბო­დეთ...

სა­დარ­ბა­ზო მო­ხა­ტუ­ლია. კედ­ლე­ბი და ჭე­რი უხ­ვა­დაა შემ­კუ­ლი დახ­ვე­წი­ლი ჩუ­ქურ­თ­მე­ბით. იატა­კის მო­ზა­ი­კუ­რი ფი­ლე­ბის ორ­ნა­მენ­ტე­ბი რამ­დე­ნი­მე ფერ­შია შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი.

სახ­ლ­ში, რო­მე­ლიც კო­მუ­ნის­ტურ წლებ­ში, ბოლ­შე­ვი­კე­ბის და­უნ­დო­ბელ ხელს სას­წა­უ­ლებ­რი­ვად გა­და­ურ­ჩა და ძვე­ლი გან­წყო­ბა შე­მო­ი­ნა­ხა, ამ­ჟა­მად, გა­ბაშ­ვი­ლი­სა და ყიფ­ში­ძის შთა­მო­მავ­ლე­ბი ცხოვ­რო­ბენ.

თა­ვა­დი ვა­სილ გა­ბაშ­ვი­ლი დიდ­ძა­ლი ქო­ნე­ბის პატ­რო­ნი იყო და დი­დი ოჯა­ხიც (რვა შვი­ლი) ჰყავ­და. მი­სი ერთ-ერ­თი ქა­ლიშ­ვი­ლი, და­რო გა­ბაშ­ვი­ლი, მშობ­ლე­ბის წი­ნა­აღ­მ­დე­გო­ბის მი­უ­ხე­და­ვად, პა­ტი­ო­სან და ღირ­სე­ულ, მაგ­რამ ღა­რიბ გლეხს გაჰ­ყ­ვა ცო­ლად. მზით­ვად კი სწო­რედ ეს ცის­ფერ­მაქ­მა­ნი­ა­ნი სახ­ლი ერ­გო.

იმ პე­რი­ო­დის თა­ვა­დურ სახ­ლებ­ში, პირ­ვე­ლი სარ­თუ­ლი მსა­ხუ­რებს ეკა­ვათ, ხო­ლო მე­ო­რე სარ­თულ­ზე თა­ვად ოჯა­ხის წევ­რე­ბი ცხოვ­რობ­დ­ნენ. და­რო და მი­სი მე­უღ­ლე, ნი­კო­ლოზ ყიფ­ში­ძე, რო­მე­ლიც შემ­დ­გომ ცნო­ბი­ლი თე­რა­პევ­ტი გახ­და, ცის­ფე­რი სახ­ლის მე­ო­რე სარ­თულ­ზე ცხოვ­რობ­დ­ნენ.

რა­ო­დენ გა­საკ­ვი­რიც უნ­და იყოს, სწო­რედ ამ "უთა­ნას­წო­რო" ქორ­წი­ნე­ბამ გა­და­არ­ჩი­ნა სახ­ლი დან­გ­რე­ვას, ხო­ლო მი­სი მცხოვ­რებ­ნი - რეპ­რე­სი­ე­ბის­გან იხ­ს­ნა. ნი­კო­ლოზ ყიფ­ში­ძე დი­დი ბე­ლა­დის, იოსებ სტა­ლი­ნის პი­რა­დი ექი­მი გახ­ლ­დათ და რო­გორც ამ­ბო­ბენ, მის დე­და­საც მკურ­ნა­ლობ­და. სწო­რედ ამ ნაც­ნო­ბო­ბის წყა­ლო­ბით გა­და­ურ­ჩა შე­ნო­ბა გა­ნად­გუ­რე­ბას.

ბოლ­შე­ვი­კუ­რი გა­დატ­რი­ა­ლე­ბის დროს, რო­დე­საც უამ­რავ ქარ­თ­ველს ჩა­მო­ერ­თ­ვა ქო­ნე­ბა, გა­მო­ნაკ­ლი­სი არც გა­ბაშ­ვი­ლე­ბი აღ­მოჩ­ნდ­ნენ. მა­თაც და­კარ­გეს რამ­დე­ნი­მე სახ­ლი და მთელ ოჯახს ცის­ფერ­მაქ­მა­ნი­ა­ნი სახ­ლის რამ­დე­ნი­მე ოთა­ხი­ღა დარ­ჩათ, თა­ვად შე­ნო­ბა კი კო­მუ­ნა­ლურ საცხოვ­რებ­ლად იქ­ცა. გარ­კ­ვე­უ­ლი პე­რი­ო­დის შემ­დეგ ბოლ­შე­ვი­კებ­მა ცნო­ბილ ექიმს, ნი­კო­ლოზ ყიფ­ში­ძეს სა­კუ­თა­რი სახ­ლის ორი ოთა­ხი და­უბ­რუ­ნეს...

ამ­ჟა­მად იქ ნი­კო­ლოზ ყიფ­ში­ძის ერთ-ერ­თი ვა­ჟის, ნო­და­რის შთა­მო­მავ­ლე­ბი (ქა­ლიშ­ვი­ლი ნი­ნო, მი­სი მე­უღ­ლე, მხატ­ვა­რი და­ვით სუ­ლა­კა­უ­რი და მა­თი შვი­ლე­ბი: ელი­სო და და­რო) ცხოვ­რო­ბენ. მაქ­მა­ნი­ა­ნი სახ­ლი ახ­ლა მთლი­ა­ნად მათ სა­კუთ­რე­ბა­შია, რად­გან ცხრა წლის მან­ძილ­ზე, სა­თი­თა­ოდ მო­უ­წი­ათ იქ მცხოვ­რე­ბი ოჯა­ხე­ბის­გან ფარ­თის გა­მოს­ყიდ­ვა. რეს­ტავ­რა­ცი­აც სა­კუ­თა­რი სახ­ს­რე­ბით შეძ­ლეს.

თუ ერ­თხელ მა­ინც გა­ი­სე­ირ­ნებთ რუს­თა­ვე­ლის 54-ში და თვალს შე­ავ­ლებთ ამ ცის­ფერ მშვე­ნი­ე­რე­ბას, ის პირ­ვე­ლი­ვე ნახ­ვით და­იპყ­რობს თქვენს გულს და სა­მუ­და­მოდ დაგ­რ­ჩე­ბათ მეხ­სი­ე­რე­ბა­ში. ცის­ფერ­მაქ­მა­ნი­ა­ნი სახ­ლი ერთ-ერ­თი ფას­და­უ­დე­ბე­ლი მარ­გა­ლი­ტია, რო­მელ­მაც სა­უ­კუ­ნე­ებს გა­უძ­ლო და დღემ­დე შე­მო­ი­ნა­ხა ძვე­ლი ტფი­ლი­სის­თ­ვის და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი ავ­თენ­ტუ­რო­ბა.

თეა ინა­სა­რი­ძე